ظهرنویسی چیست ؟ انواع ظهرنویسی چک، سفته و برات در قانون تجارت

3) نسبت به چک های جدید صیاد برای انتقال چک نیاز به ظهرنویسی کتبی و امضا در رو یا پشت چک نیست و انتقال چک در سامانه صیاد، جایگزین امضای چک می باشد. تبصره ۱ م ۲۱ مکرر ق. ص. اما نسبت به چکهایی که دسته چک آنها قبل از سال ۱۴۰۰ از بانک گرفته شده است انتقال چک با امضاء در چک صورت می گیرد.

4) نه تنها اولین انتقال چک بلکه انتقالات بعدی چک نیز باید با درج در سامانه صیاد به عمل آید و نمی تواند به موجب قبض و اقباض انجام شود.

5) امروزه نه تنها صدور چک در وجه حامل منتفی شده است، ظهرنویسی چک در وجه حامل نیز منتفی شده است. تبصره ۱ م ۲۱ مکرر قانون صدور چک)

6) ممکن است دارنده چک که آن را مورد ظهرنویسی قرار میدهد در ظهرنویسی شرط عدم انتقال درج کند؛ یعنی از آن پس چک را تبدیل به یک سند غیر قابل انتقال نماید.

7) ظهرنویسی باید نسبت به تمام مبلغ چک صورت گیرد ظهرنویسی نسبت به بخشی از مبلغ فقط به موجب مقررات مدنی مؤثر است و ظهرنویسی تجاری تلقی نمی شود. برای انتقال چکی که به حواله کرد چند نفر صادر شده باید همه دارندگان چک را در سامانه صیاد مورد انتقال قرار دهند تا انتقال تجاری صورت پذیرد و انتقال سهم یکی از ایشان در سامانه مقدور نیست.

8) اگر چک هم زمان در وجه یا به حواله کرد اشخاص متعدد صادر شده باشد و دارندگان بخواهند آن را انتقال دهند همه آنها باید به اتفاق آن را ظهرنویسی کنند. به عنوان مثال اگر یک شخص چکی را در وجه حسن و هادی صادر کند، ظهرنویسی آن با امضای هر دو نفر امکان پذیر است اگر صرفاً بعضی از آنها ظهرنویسی کنند، این ظهرنویسی یک انتقال مدنی است. (م ۲۴۶ قانون تجارت)

9) طبق وصف تنجیزی اسناد تجاری ظهرنویسی تجاری باید به صورت منجز صورت گیرد. اگر یک چک به صورت مشروط مورد ظهرنویسی قرار گیرد، ظهرنویسی تجاری رخ نداده است. اما از حیث مدنی این شرط نسبت به طرفین ظهرنویسی و همچنین سایرین قابل استناد است. بنابراین منتقل الیه در صورتی مستحق دریافت وجه آن چک است که شرط مذکور در ظهرنویسی محقق شده باشد. همچنین اگر آن چک بعداً به دیگران منتقل شود، این سند تجاری با لحاظ شرط مندرج در آن به ایشان منتقل شده است؛ بنابراین دارنده چک در صورت حصول شرط مذکور در سند، مستحق مبلغ آن می شود.

10) چک حتی بعد از عدم پرداخت و اخذ گواهی عدم پرداخت قابل انتقال است. دلیل این امر آن است که واخواست شدن سند تجاری مانند اخذ گواهی عدم پرداخت در چک قابلیت نقل و انتقال آن را سلب نمیکند؛ البته در رویه معمولاً این انتقال صرفاً انتقال مدنی دانسته میشود و منتقل الیه میتواند فقط عليه متعهد اصلی سند (اصولاً صادر کننده سند تجاری طرح دعوی کند.

11) در انتقال چک تضمینات مربوط به تعهد براتی منتقل میشود اما تضمینات مربوط به تعهد پایه منتقل نمیشود به عبارت دیگر ظهرنویسی انتقالی موجب انتقال حق وثيقة راجع به تعهد پایه نیست؛ اما با ظهر نویسی انتقالی وثیقه های تعهد براتی منتقل میشود؛ یعنی اگر بعد از صدور چک صادر کننده برای ایفای تعهد براتی وثیقه ای به دارنده سند بدهد با ظهرنویسی انتقالی حق وثیقه از ظهرنویس به انتقال گیرنده منتقل میشود. برای مثال فرض کنید که حسن و رضا با هم قراردادی منعقد کرده اند حسن بابت این قرارداد به رضا مدیون شده است. حسن بابت دیون این قرارداد زمینی را به رهن گذاشته است؛ همچنین چکی را برای پرداخت مبلغ قرارداد به رضا میدهد و برای تضمین اینکه چک پاس میشود و وجه آن پرداخت میشود خودرویی را هم در وثیقه رضا قرار میدهد. رضا آن چک را در اختیار شخص ثالثی مانند هادی قرار میدهد با این اقدام زمین که در وثیقه رضا بوده است در وثیقه هادی قرار نمیگیرد؛ زیرا آن زمین برای تعهد پایه تعهد ناشی از قرارداد اصلی در رهن بوده است؛ نه تعهد براتی؛ اما خودرو که در وثیقه رضا بوده است از این پس در وثیقه هادی قرار میگیرد؛ زیرا آن خودرو بابت تعهد براتی در رهن رضا بوده است و اکنون تعهد براتی به هادی منتقل است.