تنظیم دادخواست یک فرآیند قانونی است که نیاز به رعایت شرایط و الزامات مشخصی دارد. در زیر به شرایط قانونی تنظیم دادخواست پرداخته می‌شود:

1.تشخیص نهاد صالح برای تنظیم دادخواست

قبل از تنظیم دادخواست، باید تعیین شود که کدام دادگاه صلاحیت رسیدگی به موضوع مورد نظر را دارد. این تشخیص بر اساس نوع دعوی و محل وقوع اختلاف انجام می‌شود.

2. تشخیص مالی و غیرمالی بودن دعوا:

شناسایی و تمیز دعاوی مالی از غیر مالی می تواند در تعیین صحیح مرجع صالح برای رسیدگی، میزان هزینه دادرسی و جلوگیری ارسال اخطارهای رفع نقایص دادخواست توسط مرجع رسیدگی کننده و اتلاف وقت موثر باشد.

3. شناسایی طرفین دعوی:

دادخواست باید توسط خواهان تنظیم و خوانده (شخصی که دادخواست علیه او تنظیم می‌شود) به درستی طرف دعوا قرار گیرد. در برخی موارد افراد از تشخیص شخص حقیقی با حقوقی دچار مشکل شده به عنوان مثال به جای اینکه علیه شرکت که دارای شخصیت حقوقی مستقل است اقامه دعوی نمایند، علیه مدیر عامل یا یکی از اعضاء شرکت دعوا مطرح می نمایند که در نهایت پس از اعمال زمان و هزینه، این امر منجر به رد دادخواست خواهان می گردد.

4. انتخاب صحیح موضوع دعوی:

انتخاب و تشخیص درست موضوع دعوا شاید مهمترین و تخصصی ترین رکن در تنظیم دادخواست باشد. اکثر افراد غیر متخصص علیرغم اینکه به وجود حق نزد خویش آگاهی داشته و شرح ماوقع را به درستی بیان می کنند، در انتخاب دقیق و صحیح موضوع دعوا دچار اشتباه می شوند. به عنوان مثال استفاده از واژه هایی همانند، فسخ، انفساخ، ابطال، اعلام بطلان، مطالبه خسارت، غرامت، وجه التزام و ... دارای آثای حقوقی متفاوت می باشد. پیشنهاد می گردد قبل از انتخاب موضوع دعوا حتماً با وکیل دادگستری متخصص تنظیم دادخواست یا افراد متخصص دیگر مشورت نمایید.

5. تنظیم درست متن دادخواست:

یکی از مواردی که در تنظیم دادخواست دارای اهمیت می باشد شرح دقیق اتفاقات و تشریح موضوع دعوا و مطلب مورد تقاضا از دادگاه است که باید به وضوح و با دقت بیان شود. این شرح باید شامل وقایع و ادعاهای مربوط به دعوی باشد.

6. استفاده از اصطلاحات حقوقی مناسب:

متن دادخواست باید با استفاده از اصطلاحات و عبارات حقوقی مناسب تنظیم شود تا هیچ ابهامی در آن وجود نداشته باشد.

7. پیوست کردن مدارک و مستندات:

مدارک مربوط به موضوع دعوی و هر گونه سند و مدرکی که مرتبط با دعوی باشد، باید ابتدا شناسایی و شپس به دادخواست پیوست شود. این مدارک می‌تواند شامل قراردادها، فاکتورها، رسیدها، و سایر مستندات مرتبط باشد.

8. هزینه دادرسی:

پرداخت هزینه دادرسی یکی از الزامات تنظیم دادخواست است. با توجه به ارسال دادخواست در بستر الکترونیک این هزینه‌ها بر اساس تعرفه‌های قانونی توسط سیستم محابه و تعیین می‌شوند و میزان آن بسته به نوع دعوی و مبلغ خواسته متفاوت است. البته به معافیت های قانونی که در برخی موارد دائمی و در برخی موارد موقتی هستن باید توجه نمود. به عنوان مثال برخی از مراجع و اشخاص معاف از پرداخت هزینه دادرسی بوده و همچنین افرادی که معسر از پرداخت هزینه دادرسی باشند می بایست درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی خویش را نیز به دادگاه تقدیم نمایند.

9. رعایت مهلت‌های قانونی:

برخی دعاوی دارای مهلت‌های قانونی خاصی برای طرح دعوی هستند. این مهلت‌ها باید رعایت شود تا دادخواست قابل پذیرش باشد مثل تقدیم دادخواست تجدیدنظر ظرف مهلت 20 روز از تاریخ ابلاغ ... و یا اینکه افراد بتوانند با توجه به تقدیم دادخواست در موع مقرر از مزیت های قانونی استفاده کننده مثل اقامه دعوی در مهلت قانونی مقرر جهت استفاده از مزایای اسناد تجاری ...

10. رعایت اصول نگارش حقوقی:

ساختار بندی در تنظیم دادخواست از لحاظ فهم صحیح مطلب برای شخص رسیدگی کننده دارای اهمیت است. دادخواست باید دارای ساختار بندی مناسبی باشد که شامل مقدمه، بیان ادعاها، شرح مستندات، و نتیجه‌گیری و درخواست می باشد.

همانطور که ملاحظه گردید رعایت شرایط قانونی تنظیم دادخواست از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا این شرایط به خود شما کمک می کند که از صرف زمان و هزینه اضافی جلوگیری نموده و راحت تر به نتیجه مطلوب خود برسید و همچنین این امر به دادگاه کمک می‌کند تا به درستی و با دقت به موضوع دعوی رسیدگی کند. مجدد تاکید می گردد که تنظیم دادخواست به‌صورت دقیق و مطابق با شرایط قانونی تأثیر بسیار زیادی در روند پرونده و نتیجه پرونده دارد به همین دلیل، توصیه می‌شود که تنظیم دادخواست توسط افراد متخصص و یا وکیل دادگستری که به تمامی جوانب حقوقی و قانونی آشناست، صورت پذیرد.